Altijd online zijn doet wat met onze hersenen. Deze zijn namelijk de hele dag door bezig met social media; óók als je niet met je smartphone bezig bent. Onbewust denk je voortdurend ‘heb ik al een reactie? Heb ik al een like? Zijn er nog nieuwe posts van mijn vrienden?’. Vergelijk het maar met je smartphone; die is ook de hele dag druk met acties om 'te synchroniseren' om bijgewerkt te zijn.

Simpelweg kun je zeggen dat er twee systemen in je hoofd draaien: het wijze stemmetje in je hoofd (het nieuwe systeem) en het oudere, onbewuste, systeem dat op reflexen werkt. Als het gaat om sociale media werkt dat oudere systeem op de automatische piloot. Het activeert het 'beloningscentrum' in je hersenen dat ook een rol speelt bij verslaving. Het krijgen van een like of een nieuw bericht voelt als een beloning. Dat geeft je een fijn gevoel en vraagt naar meer. Daarom ga je steeds opnieuw kijken of er nog nieuws is.

Het heeft dus een verslavende werking. Dat gaat als vanzelf en heb je vaak helemaal niet door. Het op die manier voortdurend in de gaten houden van social media wordt ook wel socialbesitas genoemd. Mensen die dat doen raken geïrriteerd en worden boos als ze niet online kunnen. En ook als anderen iets van hun telefoongebruik zeggen. Ze zijn voortdurend bang om iets te missen (Dat wordt ook wel FOMO genoemd; Fear Of Missing Out). Ze ervaren ook lichamelijke klachten; ze zijn vaak moe, slapen slecht, kunnen zich niet concentreren en prestaties op school of werk gaan hard achteruit.

Hoe zit het met jou? Ga eens voor jezelf na: 

• Hoe veel tijd ben jij per dag bezig met je smartphone?
• Hoe voelt het als je niet op je smartphone kunt kijken?
• Pak je je smartphone ook zonder je daarvan bewust te zijn?
• Word je ook wel eens moe van al die berichten?

Als je met iemand fysiek in gesprek bent, gebruik je niet alleen woorden om je verhaal te vertellen. Met je gezichtsuitdrukking, de houding van je lichaam, je gedrag, het volume en de toon van je stem, zeg je namelijk ook heel veel. Misschien nog wel meer zelfs.

Uit onderzoek blijkt dat communicatie voor 10% bestaat uit wat je zegt (‘verbale communicatie’) en maar liefst 90% uit hoe je het zegt. Hoe je iets zegt is dus dat wat je zonder woorden laat zien. Het wordt 'non verbale communicatie' genoemd. Dit bepaalt voor een belangrijk deel hoe jouw woorden door de ander geïnterpreteerd worden en hoe de ander daarop zal reageren.

Als je met een lachend gezicht zegt ‘ik ben boos’ of ‘ik ben verdrietig’, neemt de ander die woorden niet zo serieus. Andersom werkt het natuurlijk ook zo. Als je een grapje uithaalt waarvan iemand met een geschrokken of verdrietig gezicht zegt dat niet leuk te vinden, dan weet je dat hij het meent.

Nog niet zo heel lang geleden kon men zich niet voorstellen waarom je elkaar een berichtje zou willen sturen; ‘je kunt toch gewoon bellen?’

Nu is dat wel even anders. Wereldwijd worden per dag 42 miljard berichten gestuurd! De gemiddelde Whatsapp-gebruiker in Nederland:

• zit per week 195 minuten op WhatsApp
• checkt 23 keer per dag de berichten
• stuurt 1000 berichten per maand
• zit in 7 groepen

Nederlandse jongeren zijn actiever dan ouderen. Zij sturen gemiddeld 68 berichten per dag en ontvangen er 154. Maar er zijn ook jongeren die wel 600 berichten per dag krijgen. Ze zitten gemiddeld in 10 groepen. Hoe is dat bij jou? Zit je boven of onder het gemiddelde? Of stuur je inmiddels vaker snapchats in plaats van appjes?

Het is niet zo heel vreemd dat Whatsapp zo populair is. Iemand even snel een berichtje kunnen sturen, op een moment dat het jou uitkomt, is natuurlijk vooral erg handig. Waar je ook bent, hoe laat het ook is en of de ander nou wel of niet bereikbaar is. Daarnaast is het super makkelijk om met één berichtje een hele groep te kunnen bereiken.

Sommige mensen maken zich hier zorgen over. Ze zijn bang dat door Whatsapp en andere online communicatie (bijvoorbeeld via Facebook, Snapchat en Instagram) mensen steeds minder ‘gewoon' met elkaar praten en daardoor minder goed worden in sociale vaardigheden. Dat zijn vaardigheden die je nodig hebt bij contacten met andere mensen, zoals bijvoorbeeld:

• contact maken
• luisteren
• een gesprek beginnen en op gang houden
• iemand een compliment geven
• je mening geven
• opkomen voor jezelf
• reageren op kritiek

Onderzoekers ontdekten dat als je veel naar het scherm van smartphone, computer en televisie kijkt in plaats van écht contact met andere mensen te hebben, je minder goed emoties bij mensen kunt herkennen. En juist dat is heel belangrijk bij sociale vaardigheden. 

Uit ander onderzoek blijkt dat 10% van de jongeren whatsappen veel leuker vinden dan gewoon praten. De meeste jongeren willen het liefst toch wel gewoon ‘face-to-face’ contact hebben met hun vrienden.. Maar in sommige situaties kiezen ze toch liever voor whatsapp of andere online communicatie. Dit zijn de redenen:

• om me minder verlegen te voelen
• omdat ik dan meer durf te zeggen
• omdat ik het dan makkelijker vind om te praten
• omdat het dan op dat moment handiger is.

Sociale vaardigheden ontwikkel je door te doen. Hoe meer je oefent, des te beter je er in wordt. Het is daarom goed om niet altijd voor de makkelijke weg te kiezen. Hoe lastig of spannend je het ook vindt om iemand in de ogen te kijken en iets te zeggen; gewoon doen. Je oefent... en daardoor wordt het steeds makkelijker!

Een van de voordelen van online communiceren is dat het makkelijker is om over moeilijke onderwerpen te praten of uit te komen voor je eigen mening. Maar tegelijkertijd betekent dit alles ook dat het makkelijker is om gemener te zijn en nare dingen tegen iemand te zeggen. Ook denk je soms in de snelheid niet goed na over wat je eigenlijk zegt en kwets je iemand zonder dat je er erg in hebt. Of stuur je iets wat jij heel grappig vind zonder er bij stil te staan dat een ander het misschien wel eens helemaal niet zo grappig kan vinden. Je ziet niet hoe rot iemand zich hierdoor kan voelen. Als je dat wel zou zien, zou je er misschien mee stoppen en je excuses aanbieden.

Bij online communicatie kan ook snel een misverstand of ruzie ontstaan omdat een bericht door de ontvangers anders geïnterpreteerd wordt dan je bedoeld hebt. Dat komt dus omdat je elkaar niet ziet. Je mist letterlijk wat; die non verbale signalen! Om die reden zijn emoticons ontwikkeld. Je weet wel, zoals de :( en ;). Dan kun je toch een beetje gevoel aan je woorden geven.

Als er door een misverstand een ruzie dreigt te ontstaan, kun je het meestal snel oplossen als je er snel bij bent. Vaak is het voldoende om de ander te vragen waarom hij zo boos is. Dan kun je uitleggen hoe je het hebt bedoeld en excuses maken als blijkt dat je de ander hebt gekwetst.

Probeer dat vooral in een privégesprek te doen en niet in de whatsappgroep. De kans is groot dat anderen zich er ook mee gaan bemoeien. Soms lost dat de ruzie op, maar soms kan het daardoor juist erger worden. Als je online in een groep praat is de kans namelijk nóg groter dat er misverstanden ontstaan. Zeker als iedereen in een korte tijd berichten plaatst, dan weet je op een gegeven moment niet meer wie nou waarop reageert. Het oplossen van zo’n ruzie kun je dus beter niet online doen, maar gewoon rustig ‘offline’.